Vogels observeren is een toegankelijke activiteit voor iedereen, mits men enkele onmisbare basisprincipes respecteert. Het is dus niet nodig om een expert in de ornithologie te zijn om van wilde fauna te genieten. Ontdek de gouden regels die je moet volgen om vogels te observeren.
Vertrek op de meest geschikte tijdstippen voor vogelobservatie
“De wereld behoort toe aan wie vroeg opstaat.” Dit gezegde past perfect bij vogelobservatie. Het activiteitspiek van de meeste soorten vindt namelijk plaats in de twee tot drie uur na zonsopgang. De ochtend is ook een ideaal moment om vogelzang te beluisteren.
Let er echter op dat sommige vogels crepusculair zijn, wat betekent dat ze bij het vallen van de avond veel gemakkelijker te observeren zijn.
Als u echter roofvogels of ooievaars wilt observeren, kies dan eerder voor de warmste uren van de dag. Grote zweefvliegers maken immers gebruik van thermiek om met minder inspanning hoogte te winnen.
Opmerking: de vogelsoorten die in een bepaald gebied voorkomen, kunnen het hele jaar door veranderen afhankelijk van broedseizoen, overwintering en trek.
Goed luisteren en geconcentreerd blijven
©Foto van Ryan Magsino op Unsplash
Als u goed luistert, hoort u de vogel vaak al voordat u hem ziet. Voor ornithologen helpt zang niet alleen om de vogel op te sporen, maar ook te identificeren; dit heet determinatie op gehoor. Deze techniek vereist echter veel oefening.
Bij vogelsoorten wordt zang of geroep gebruikt om een partner aan te trekken of een territorium op te eisen. Tijdens een ornithologische wandeling helpt het ook om het dier te lokaliseren dat zich in de vegetatie verschuilt.
Om hem zeker te vinden, let goed op de kleinste tekenen van beweging in struiken, bomen, heggen, enz.
Zich zo onopvallend mogelijk maken om vogels te observeren
De meeste vogels zijn tetrachromaten, wat betekent dat ze meer kleuren kunnen waarnemen dan mensen. Kies daarom voor kleding in onopvallende kleuren, bij voorkeur pastel en weinig contrasterend.
Bovendien, maak zo min mogelijk geluid om uw observatieobjecten niet te verstoren:
- Vermijd grote tassen die overal tegenaan stoten.
- Mijd kleding die luidruchtig schuurt, zoals K-way-jassen.
- Zet uw mobiele telefoon op stil.
- Vermijd praten en roepen.
- Ga bij voorkeur met een zeer klein groepje op pad.
Bovendien, wanneer u de aanwezigheid van een vogel opmerkt, vermijd dan plotseling te stoppen om uw verrekijker uit uw tas te halen. Ga liever rustig verder en schuil achter de eerste de beste dekking (een struik, een boom, een rots...).
Over het algemeen zullen langzame en stille bewegingen minder opvallen bij vogels, waardoor u ze op uw gemak kunt observeren tijdens hun intieme momenten (voederen, poetsen, zingen...).
Weersta tenslotte aan de verleiding om te dicht bij de wilde vogel te komen die u aan het observeren bent, want de kans is groot dat hij samen met zijn hele, verscholen familie opvliegt. Het is essentieel om de wilde fauna te respecteren en haar dagelijkse leven niet te verstoren.
De juiste observatie-uitrusting kiezen
Verrekijker, determinatiegids, notitieboekje... om volop te genieten van wilde fauna, rust u zich uit met aangepast materiaal.
De verrekijker
Onmisbare uitrusting voor elke amateur-ornitholoog, de verrekijker maakt het mogelijk om vogels langdurig te observeren zonder ze te verstoren. Dit instrument heeft als groot voordeel dat het zeer weinig ruimte inneemt en de nieuwste modellen zijn tegenwoordig licht genoeg om u niet te belasten.
Kies bij voorkeur voor een verrekijker in het bereik van 8x40 of 10x40, waarbij u ook let op het gewicht.
De spotting scope
De spotting scope is een krachtige monokulaire optische instrument en maakt veel hogere vergrotingen mogelijk dan een verrekijker. Het is bovendien het enige instrument waarmee u soorten kunt identificeren met een grote 'vluchtafstand', zoals watervogels en roofvogels. Deze geavanceerde uitrusting wordt doorgaans vooral gewaardeerd door specialisten en gepassioneerde vogelaars, omdat het meenemen van een statief vereist is.
De determinatiegids
Het determinatieboek is een accessoire dat net zo onmisbaar is als een goede verrekijker. Hiermee kunt u de vogels identificeren die u tegenkomt tijdens uw observatiewandelingen. In de pagina’s vindt u de namen van de verschillende soorten, hun uiterlijke kenmerken, en waardevolle aanwijzingen over de beste seizoenen en regio’s om te observeren.
Het notitieboekje
Als extra uitrusting: vergeet niet een klein notitieboekje mee te nemen. Dit is zeer handig om al uw waarnemingen te noteren en zo uw vermogen tot soortherkenning te verbeteren.
Waargenomen vogelpopulaties identificeren
Een vogel observeren is geen doel op zich. Het beste is nog altijd om hem te kunnen identificeren . Stel uzelf daarvoor enkele essentiële vragen:
- Is zijn snavel spits, kort, gekromd, groot... ?
- Is de vorm van zijn staart gevorkt, afgerond... ?
- Zijn de vleugels afgerond, puntig... ?
- Vliegt hij golvend, rechtlijnig, of blijft hij ter plaatse hangen... ?
- Hoe gedraagt hij zich?
- Leeft hij in de buurt van een waterpartij, in het bos, op de vlakte... ?
Noteer elk van uw antwoorden in uw notitieboekje. Zo kunt u rustig uw determinatiegids raadplegen zodra de vogel uit het zicht is verdwenen.
Tip: het identificeren van een vogel vereist nauwkeurige kennis van de verschillende lichaamsdelen (mantel, slagpen, onderstaartdekveren...). Aarzel dus niet om te oefenen op exemplaren die u al goed kent, zoals die in uw tuin bijvoorbeeld.
Kleuring en visuele kenmerken
Het verenpak van vogels vertoont bijzonder levendige en herkenbare kleuren. Wanneer u er een observeert, focus dan op de verschillende aanwijzingen die de veren geven, zoals:
- de dominante kleuren;
- het contrast tussen kop en rug;
- de wenkbrauwstreep en oogring;
- de strepen op de flanken;
- eventuele vlekken op de borst;
- eventuele vleugelstrepen;
- de staartpatronen;
- en de markeringen op het stuitje.
Let ook op de kleur van de onbebladerde delen van de vogel, dus zijn snavel en poten, want ook dat zijn waardevolle identificatiekenmerken.
Let op: bij twijfel, wacht lang genoeg om de vogel te zien wegvliegen. De kleuren van de uitgespreide vleugels helpen u om verwarring te voorkomen.
De grootte
Er bestaan vogels in alle maten. Zo meet de kolibrie ongeveer 5 cm en weegt minder dan 2 gram, terwijl de Andescondor een spanwijdte van meer dan 3 meter heeft en tot 15 kg kan wegen. De inschatting van grootte en gewicht is dus een waardevolle aanwijzing voor het identificeren van waargenomen soorten.
Enkele onmisbare voorzorgsmaatregelen
Enkele voorzorgsmaatregelen dienen in acht genomen te worden voor en tijdens uw ornithologische tochten.
- Bepaal uw route op basis van uw fysieke conditie (ongevallen zijn vaak het gevolg van een slechte gezondheid en/of ongeschikte uitrusting).
- Draag geschikt schoeisel voor uw traject, dat perfect comfort en goede enkelondersteuning biedt.
- Neem een mobiele telefoon, water, voedsel, warme kleding, een zonnebril, een hoed, zonnebrandcrème en een vuilniszak mee in uw rugzak.
- Informeer u over de jachtperiodes in uw observatiegebied, vooral als het een bosgebied betreft.
- Denk er ook aan om de weersvoorspellingen te raadplegen.
- Als er tijdens uw tocht onweer uitbreekt, schuil dan niet onder een boom of in een grot en blijf uit de buurt van metalen constructies (hoogspanningsmasten, hekken, enz.)
- Respecteer de omgeving door al uw afval mee terug te nemen.
- Houd uw hond aan de lijn zodat hij niet van het pad afwijkt, om verstoring van wilde dieren of vee te voorkomen (en uw kansen op het waarnemen van vogels niet te verkleinen).
